رادین نیوز

«الکساندر کنیازف» پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات اوراسیای دانشگاه روابط بین‌الملل مسکو وابسته به وزارت امور خارجه روسیه ضمن یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، به بررسی فرصت‌ها چالش‌های احتمالی پیش روی «شوکت میرضیایف» رئیس جمهور منتخب ازبکستان پرداخت.

در این یادداشت آمده است: «شوکت میرضیایف» رئیس جمهور ازبکستان یک هفته پس از اعلام نتایج همه‌پرسی اصلاحات قانون اساسی این کشور که در 30 آوریل برگزار شد، فرمان برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری را صادر کرد.

بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که همه‌پرسی قانون اساسی و انتخابات ریاست جمهوری بخشی از یک طرح جامع اصلاح نظام سیاسی ازبکستان است. رئیس جمهور ازبکستان تصمیم خود نسبت به برگزاری انتخابات زودهنگام را این‌گونه توجیه کرد که اصلاحات قانون اساسی منجر به تغییر قابل توجهی در فضای سیاسی و حقوقی و همچنین توازن قوا شده است که در چنین شرایط جدیدی قوه مجریه (ریاست جمهوری) نیز باید تجدید و به روز شود.

شوکت میرضیایف با تاکید بر ضرورت ادامه اصلاحات، دست یافتن به اجماع عمومی در جهت نیل به این اهداف را مهم توصیف کرد. برگزاری همه‌پرسی اصلاحات قانون اساسی علاوه بر تقویت اجماع عمومی همچنین پیامد سیاسی مهم دیگری نیز داشت: با تایید اصلاحات، دوره ریاست جمهوری شوکت میرضیایف به اصطلاح از «صفر» شروع شده و به وی اجازه می‌دهد تا دو بار دیگر نیز در انتخابات ریاست جمهوری حضور یابد.

تصمیم مقامات ازبکستان برای برگزاری انتخابات زودهنگام از منظر به حداقل رساندن مخاطرات سیاسی، کاملا منطقی به نظر می‌رسد. در حال حاضر وضعیت اجتماعی و اقتصادی در ازبکستان دارای ثبات بوده و افکار عمومی کشور نسبت به رهبری خود سطح بالای توجه را نشان می‌دهد. با این حال نمی‌توان احتمال بروز بحران در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی را مردود دانست.

در این راستا عامل افزایش آشفتگی‌های سیاسی و اقتصادی در روابط بین‌الملل، خطرات بالای تشدید تقابل غرب با روسیه و چین به عنوان نزدیک‌ترین شرکای سیاسی و اقتصادی ازبکستان، حائز اهمیت است.

تغییر و تحول سیاسی انجام‌شده در ازبکستان بدون تردید بر شرایط داخلی و حفظ ثبات این کشور تاثیر قابل توجهی خواهد داشت، البته مشروط بر اینکه توسعه اقتصادی متوقف نشده و انتظارات اقتصادی و اجتماعی جمعیت این کشور را برآورده کند.

شایان ذکر است که شوکت میرضیایف با بیان صریح و شیوا و موفقیت‌هایی که در دوره اول و بخشی از دوره دوم ریاست‌جمهوری داشت، سطح انتظارات عمومی را بالا برد. این انتظارات باید برآورده شوند تا رئیس جمهور حمایت عمومی بالایی را با خود داشته باشد. برای شوکت میرضیایف دریافت به اصطلاح وام جدید اعتماد از این نظر مهم است که چنانچه بخواهد تصمیمات غیر معمول بگیرد (که احتمال آن هست)، بدون تردید به دردش خواهد خورد.

معلوم است که در چنین شرایطی باید یکپارچگی ساختار دیوان‌سالاری یا بوروکراسی و نهادهای مجری قانون تقویت شود، زیرا چه در پایتخت و چه در مناطق دیگر، گروه‌های مختلف دیگر علاوه بر جمع شدن در اطراف شوکت میرضیایف و به نمایش گذاشتن حسن نیت خود و ایجاد ارتباط موثر با رئیس جمهور، راه دیگری برای بقای سیاسی‌ نخواهند داشت.

انتخابات زودهنگام روز یکشنبه ریاست جمهوری ازبکستان بدون مشکل خاصی برگزار و میرضیایف موفق به جلب آرای بیش از 80 درصد انتخاب‌کنندگان شد. در حقیقت هیچ یک از نامزدها از شانس رقابت واقعی با شوکت میرضیایف برخوردار نبودند.

از سوی دیگر برخلاف قزاقستان و قرقیزستان که شبکه‌های اجتماعی و سازمان‌های غیردولتی از جمله سازمان‌های خارجی بر دستور کار سیاسی این کشورها تاثیر می‌گذارند، در ازبکستان نقش آنها به مراتب ضعیف‌تر است. با این حال چنانچه در کوتاه‌مدت وضعیت سیاسی و اجتماعی ازبکستان کاملاً باثبات و قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسد، پس به صورت قاطعانه صحبت کردن در مورد وضعیت احتمالی میان‌مدت یا بلندمدت نسبتا سخت خواهد بود.

مقامات ازبکستان ممکن است طی مدت‌زمان طولانی‌تری با چالش‌های اجتماعی و  اقتصادی و افزایش فعالیت‌های سیاسی گروه‌های خاصی از جمعیت مواجه شوند. طی سال‌های اخیر رهبری ازبکستان با اتکا به حمایت جامعه، اغلب خود مشوق تشدید فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی شهروندان بوده و روی این امر حساب کرده است که چنین فعالیت‌هایی به صورت عمده در مسیر سازندگی پیش خواهند رفت. البته از یک سو این فعالیت‌ها عامل مهمی در اجرای اصلاحات بوده است، اما از سوی دیگر چنین فعالیت‌هایی که همیشه قابل مدیریت و کنترل نیستند، ممکن است در شرایط وقوع بحران به شکل مخرب در بیاید.

بعید است که تجدید دوره ریاست جمهوری شوکت میرضیایف تأثیر مهمی بر تعامل «تاشکند» با شرکای کلیدی بین‌المللی ازبکستان داشته باشد یا تغییرات اساسی در سیاست خارجی این کشور به بار بیاورد. تقویت ثبات در ازبکستان مهم است، زیرا نقش ثبات‌بخش مهمی در سراسر گستره اوراسیای مرکزی دارد.

با این وجود، رهبری ازبکستان باید در آینده قابل پیش‌بینی برای مقابله با اقدامات مغرضانه احتمالی کشورهای غربی جهت برهم زدن روابط پویای تاشکند با «مسکو»، «تهران» و «پکن» و تعامل موثر آن با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری‌های شانگهای آماده باشد. در عین حال این سیاست تاشکند نباید دلیلی برای اعمال تحریم‌های غرب علیه ازبکستان و کاهش سطح روابط با این کشور شود.

بعید است غرب با اتخاذ چنین اقداماتی زمینه نزدیکی بیشتر ازبکستان به روسیه، ایران و چین را فراهم کند.

پایان پیام/ح